Waarom ‘onder de waterlijn’ leren praten belangrijker is dan je denkt.
De man zit tegenover me met tranen in zijn ogen. Hij kwam boos binnen. Boos over iets dat zijn vrouw eerder die dag tegen hem gezegd had. We besloten even de tijd te nemen om die situatie uit te werken. Ik vroeg de man:
“Kan je haar vertellen: Toen je dat tegen me zei voelde ik me….”
Ik zie hem worstelen. De boosheid van eerder heeft plaats gemaakt voor verdriet, dat is duidelijk te zien. Het ziet eruit alsof hij druk bezig is in zijn hoofd, maar er komt geen woord uit zijn mond.
Na een hele tijd zegt hij zacht: “Niet fijn”.
Ik mis de emotionele verbondenheid…
Stellen in mijn praktijk zijn zonder uitzondering op zoek naar ‘meer verbinding’.
Wat ís verbinding? Waarom ervaren sommige stellen dat wel, en zoveel stellen niet?
Eén van de redenen voor een gebrek aan ‘verbinding’ is dat stellen vaak niet goed in staat zijn om ‘onder de waterlijn’ te praten.
In dit artikel verdiep ik me in hoe dat komt en wat je kunt doen om meer verbinding en emotionele diepgang te krijgen in je relatie.
Als je me echt zou kennen, dan zou je weten dat…
Deze zin is bekend geworden door het televisie programma ‘over de streep’. Ik was vrijwilliger bij dit programma en zag op challenge days de kracht van deze zin. De zin nodigt uit om ‘onder de waterlijn’ met elkaar te praten, waardoor mensen op een dieper niveau met elkaar in verbinding komen en meer empathie en liefde voelen voor elkaar.
Het ijsbergmodel
‘Onder de waterlijn?’ Mensen zijn te vergelijken met ijsbergen. Zo’n beetje 10% van een mens is zichtbaar en 90% ligt ‘onder water’.
Boven de waterlijn liggen de zichtbare dingen. Hoe je eruit ziet, wat je zegt, hoé je dat zegt. Je gedrag, houding, je non verbale signalen en je zichtbare emoties, zoals boosheid of frustratie…
Onder de waterlijn liggen je zachtere, niet zichtbare emoties, zoals angst, verdriet, onmacht, teleurstelling, schaamte en schuld. Waar het uiten van boosheid een ander vaak op afstand houdt, zorgt delen van de zachtere emoties juist voor meer verbinding, begrip en empathie.
Doe ik ertoe voor jou?
Boven de waterlijn worden gesprekken oppervlakkig. We ervaren de ander daar vaak als anders en bedreigend en we komen in conflict. We voelen ons niet begrepen en onbelangrijk, omdat de ander niet geïnteresseerd is, of lijkt te zijn, in wie wij zijn.
Denken dat je partner niet geïnteresseerd in je is, is killing voor je relatie.
“The opposite of love is not hate but indifference”
Elie Wiesel, een joods amerikaans schrijver die de holocaust overleefde, sprak met vele mensen en vroeg aan hen: wat is het dat je echt wilt in je relatie?
En alle mensen, (zonder uitzondering!), antwoordden (een variant van): i want to know that you value me. (ik wil weten dat ik er toe doe voor jou)
Iéder mens verlangt er naar begrepen te worden. Er toe te doen. Wanneer ervaar je dat? Als iemand je laat merken dat je er toe doet. Dat je er mag zijn, met wat je voelt en denkt. Interesse heeft in wie jij ‘werkelijk bent’.
Maar dan moet je jezelf naar diegene dus wel kunnen uiten. Ónder de waterlijn. In staat zijn om je werkelijke gevoelen en verlangens te herkennen en te delen.
3 redenen waarom verbinding leggen zo lastig is
Waarom doen we dat dan niet, terwijl we zo verlangen naar verbinding, begrip en gezien worden?
- We zijn druk en hebben of nemen de ruimte niet om echt te verbinden en een veilige plek te creëren waarin het mogelijk wordt om de onder de waterlijn te delen.
- Wat onder de waterlijn zit, zit daar niet voor niets. Het is spannend om daarheen te gaan. Want het delen van je werkelijke gevoelens, dromen en verlangens brengt een angst voor afwijzing met zich mee. Het is veel makkelijker om ‘boos’ te zijn dan te vertellen dat je je schaamt.
- We hebben het niet geleerd. Hoe vaak hoor ik mensen niet zeggen: ‘ik heb een prima jeugd gehad, het ontbrak me aan niets’. Maar als we dan doorpraten blijkt toch: ‘ik miste wel de oprechte aandacht. Iemand die me vroeg hoe het nou écht met mij ging. Die er emotioneel voor me was als ik me bang of kwetsbaar voelde.’
Met ouders die ongetwijfeld met de beste bedoelingen (zij hebben het ook niet geleerd!) niet écht geïnteresseerd waren in je binnenwereld leer je niet om die binnenwereld woorden te geven.
Het voelt gewoon ‘niet goed’
Wittgenstein, een oostenrijks filosoof spendeerde een groot deel van zijn carrière aan hoe belangrijk het uitdrukken in taal voor ons mensen is. Wat je niet kan omschrijven, bestaat niet. The limits of my language mean the limits of my world.
Hij was een inspiratiebron voor Brene Brown, bekend van het boek ‘de kracht van kwetsbaarheid’.
Zij onderzocht in hoeverre mensen woorden kunnen geven aan hun gevoelens. Er deden 7000 mensen mee. Het resultaat is schokkend. Mensen kennen gemiddeld 3 woorden om hun gevoelens te beschrijven!
3 woorden!
Het verklaart waarom ik in mijn praktijk zo vaak hoor:
- Ik voel me fijn / niet fijn
- Goed/niet goed
- Boos/gefrustreerd
Met name dat laatste klinkt ineens heel logisch.
Kinderlijke binnenwereld
Je niet goed kunnen uitdrukken is te vergelijken met een kind dat veel voelt maar de woorden nog niet kent. Het raakt enorm gefrustreerd. Hetzelfde gebeurt bij volwassenen die geen woorden kunnen geven aan hun binnenwereld. Het lukt hen niet om zichzelf begrepen te krijgen.
In relaties zorgt dit gebrek aan taal voor veel verwarring.
Als je tegen je partner zegt dat je boos of gefrustreerd bent krijg je een hele andere reactie dan als je in staat bent uit te leggen dat je je overweldigd voelt. Of alleen. Of dat je je machteloos voelt, bang, verdrietig of teleurgesteld. Dat je je schaamt, schuldig voelt, dat je je niet gezien voelt, niet begrepen, niet belangrijk, eenzaam of dat je het gevoel hebt niet te kunnen voldoen aan vermeende verwachtingen. En ga zo maar door.
Zonder al die woorden blijft met name de frustratie over.
Tips voor meer emotionele verbondenheid
Dus?
Het is belangrijk dat we ons beter leren uitdrukken. Dat we de tijd en ruimte nemen én krijgen om te zoeken naar woorden die uitdrukken wat er onder onze waterlijn gebeurt.
Dat we als ouder geïnteresseerd zijn in wat onze kinderen wérkelijk ervaren. Dat we onze kinderen helpen om woorden te vinden voor hun gevoelens. Zodat zij zich later beter kunnen uiten in hun relaties.
Dat we zelf het goede voorbeeld zijn. Dat we in onze partnerrelatie een veilige plek creëren om woorden te geven aan ‘wat er onder de waterlijn gebeurt’.
Omdat we dan diepere connecties voelen. Meer verbinding. De wens van ieder stel. En kind.
Hoe?
- Eén manier om daar mee te beginnen is jezelf meer te laten zien en te vertellen ‘als je me echt zou kennen, dan zou je weten dat…’. En dan vertellen wat er op dat moment speelt of in je op komt.
- Een andere manier is je partner (of ieder ander waar je je meer mee wilt verbinden, zoals dus je kind!) ‘betere vragen’ te stellen. Niet vragen ‘hoe was je dag’? en na ‘goed’ weer doorgaan waar je mee bezig was. Vraag in plaats daarvan bijvoorbeeld:
- Wat was er goed?
- Wat vond je vandaag fijn?
- Wat vond je vandaag lastig?
- Wanneer heb je vandaag gelachen?
- Wat heb je vandaag geleerd?
Amber L Wright, spreekster over communicatie, heeft een inspirerende TED talk gemaakt over hoe je met je kind of belangrijke ander meer verbinding kunt ervaren. Ask Better Questions to Build Better Connections
- Vinden jullie samen praten sowieso ingewikkeld omdat je steeds in een discussie of ruzie verzeild raakt? Leer dan ‘eilandgesprekken‘ voeren. De opzet van een eilandgesprek geeft structuur en houvast en daarmee een veilig kader om te praten en elkaar écht te horen.
Cheatsheet gevoelens en verlangens
Omdat het dus helemaal niet zo makkelijk is om je gevoelens te benoemen, of te vertellen waar je naar verlangt, heb ik een cheatsheet gemaakt. Als je merkt dat ook jij (of je partner of je kind) niet veel verder komt dan ‘fijn, niet fijn, gefrustreerd’ (en oke, misschien ken je verdrietig, teleurgesteld, bang ook nog wel), pak de cheatsheet erbij en bekijk of er woorden zijn die nog preciezer uitdrukken wat jij ervaart op dat moment.
De cheatsheet is vast niet compleet, er zijn zoveel verschillende woorden voor gevoelens en verlangens! Maar er zijn vast woorden bij die je wel herkent in jezelf maar normaal gesproken niet gebruikt om je uit te drukken. Zodat je kunt groeien in het ‘delen onder jouw waterlijn’.
