Geweldloze communicatie… waarschijnlijk heb je er wel eens van gehoord. En denk je… ik communiceer geweldloos! Maar is dat zo?
Laten we zeggen… de meesten van ons communiceren in hun eigen ogen ‘geweldloos’, maar hun spreken is tóch doorspekt van verwijten, kritische noten, jij-taal en onduidelijke eisen. Ik zeg natuurlijk niet dat jij dat ook doet, maar …
Dus wat is geweldloos communiceren eigenlijk?
Wolventaal en giraffentaal
In de geweldloze communicatie (GWLC) maken we onderscheid tussen wolventaal (ook wel jakhalzentaal genoemd) en giraffentaal.
Wolventaal is doorspekt met oordelen, kleineringen, beschuldigingen en verwijten. Het is een taal die manipuleert en uit elkaar drijft. (En echt, veel mensen praten in wolventaal. Maar jij natuurlijk niet 😊)
Het ‘probleem’ van het gebruik van deze taal is dat het voor de luisteraar moeilijk is te blijven luisteren, want deze krijgt snel het gevoel zich te moeten verdedigen, of je verhaal te moeten weerleggen. Bovendien maak je met deze taal niet duidelijk wat je nou eigenlijk wél wilt. De kans dat je gehoord wordt en dat je krijgt wat je graag zou willen is vrij klein.
Giraffentaal is de taal van mededogen, van het hart; die spreekt tot mensen van vlees en bloed. Als je giraffentaal spreekt communiceer je vanuit ik-taal, met een duidelijke boodschap over je éigen gevoelens, behoeften en wat je wilt. De kans dat je gehoord wordt én krijgt wat je wilt is hiermee veel groter.
Een paar voorbeelden:
| Wolven/jakhalzentaal | Giraffentaal |
| Je bent te laat! | Je bent later dan we hebben afgesproken… |
| Wat een rommel! | Het ziet eruit alsof je plezier hebt gemaakt. Ik heb behoefte aan een opgeruimd huis. |
| Ik heb het je gisteren ook al uitgelegd! | Misschien kan ik je een andere manier laten zien? |
| Jengel niet zo! | Ik wil even rustig bellen, wil je even wachten met je verhaal vertellen? |
| Dat is oneerlijk! | Ik zie dat anders… |
| Wees stil! | Kun je een zachtere stem gebruiken? |
| Je kleineert me! | Ik wil dat ik serieus wordt genomen. |
| Maar…. (scheidt) | En… (verbindt) |
| Onze relatie loopt niet lekker | Ik krijg minder aandacht dan ik wil en wil het daar graag over hebben. |
Waarom communiceren we ‘gewelddadig’?
Laten we zeggen, de meesten van ons 😉 zijn (deels) afgesneden van onze gevoelens en behoeften. Niet omdat we dat willen, maar vanaf onze kindertijd wordt ons geleerd om met de behoeften van anderen rekening te houden, en in mindere mate met die van onszelf. En tijdens de opvoeding krijgt ons hoofd meer aandacht dan ons emotionele en innerlijke leven.
Als ons iets overkomt dat ons pijn doet reageren we vaak emotioneel heftig en kritisch, zowel naar binnen (innerlijke criticus!) als naar buiten. Die stem is een weergave van onze frustratie en een gevolg van een gebrek aan woorden. We hebben immers niet goed geleerd om te zeggen wat we voelen of welke behoefte we hebben.
GWLC is een model waarin je stap voor stap leert om je échte gevoelens en behoeften te benoemen. En vanuit daar een duidelijk verzoek te doen.
Het model van GWLC is een heel praktisch model en volgt altijd deze 4 stappen:
Waarneming, Gevoel, Behoefte, Verzoek.
Klinkt makkelijk, maar er gaat veel mis bij het gebruik hiervan.
Laten we dat eens nader bekijken.
Waarneming
“Jij laat ook altijd je schoenen in de gang slingeren!”
Wat gaat er mis in de waarneming?
- We luisteren niet écht en kijken met een oordeel.
- We vullen in wat het gedrag van de ander betekent.
- We reageren vanuit oude gewoonten, denkpatronen en uitgangspunten.
- We formuleren in zwart-wit-termen (Altijd! Nooit!).
- We gebruiken een taal waarmee we de verantwoordelijkheid voor ons eigen leven en handelen afschuiven (op anderen en omstandigheden).
Gevoelens en Quasigevoelens
“Ik heb het gevoel dat jij me bekritiseert!”
Wat gaat er mis met het voelen?
Voelen is niet makkelijk. Sommige mensen zijn ‘gestopt’ met voelen omdat ze aanvoelden (destijds) dat hun gevoel niet geaccepteerd werd of welkom was. Of omdat ze zoveel pijn hadden dat ze zich er geen raad mee wisten. Anderen wentelen zich in hun gevoel. Maar je wentelen in een gevoel is als het rondzwemmen in een vissenkom en leidt tot geen enkele ontwikkeling.
Je gevoelens (h)erkennen en van elkaar onderscheiden is belangrijk, omdat ze iets over onszelf leren en je aanzetten je behoeften te herkennen en erkennen. Want een gevoel is een signaal dat aangeeft of een behoefte wel of niet is bevredigd. Als je niet instaat bent om je innerlijke gevoelens en behoeften te benoemen en te onderscheiden dan is het moeilijk om er adequaat mee om te gaan. En dat reageren we af op anderen of externe omstandigheden.
Gevoelens benoemen is dus belangrijk. Klinkt makkelijk. Maar vaak reageren we vanuit ons hoofd, dénkend dat we een gevoel benoemen.
“ Ik heb het gevoel dat ik het volledig verprutst heb……”, “Ik voel me verraden….”
Hier worden geen gevoelens benoemd, maar een oordeel vanuit gedachten: (ik heb schuld aan de situatie / de ander is een verrader…..) We noemen dit quasi-gevoelens: quasi-gevoelens bevatten een oordeel, een interpretatie. Het is dus belangrijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen quasi-gevoelens en gevoelens.
Onze kennis van de woorden die gevoelens omschrijven is vrij beperkt. Dus moeten we onze gevoelens-woordenschat uitbreiden om ons bewustzijn van wat we voelen uit te breiden.
Behoeften:
“Ik wil dat je eindelijk eens je mond houdt!”
Wat gaat er mis met onze behoeften?
Van onze basisbehoeften zijn we meestal nog verder afgesneden dan van onze gevoelens. Het gaat daarbij om behoeften die direct te maken hebben met de belangrijkste menselijke behoeften, zoals: gezien worden, er toe doen, mogen zijn wie we zijn, mogen voelen wat we voelen, erkenning, acceptatie, ruimte en wederzijdse ondersteuning.
Als we onszelf van onze behoeften afsnijden, is er iemand die de tol betaalt: wij of die ander.
- we kunnen geen keuzes maken die voor ons belangrijk zijn,
- we baseren onze behoeftes op de behoeftes van de ander; wat wil de ander?
- we vervreemden van onszelf,
- we reageren vanuit autoritair gedrag,
We zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor het bevredigen van onze behoeften, want als je dat bij een ander legt ben je dus afhankelijk van een ander. Je kan natuurlijk wel vragen of iemand je tegemoet wilt komen bij het bevredigen van je behoeften. Maar dan moet je ze wel duidelijk kunnen maken, anders schiet het niet op.
Verzoek
“Luister nou eindelijk eens naar wat ik zeg!”
Wat gaat er mis met onze verzoeken?
We verwachten vaak van de ander dat hij/zij zich bekommert om onze behoeften, terwijl we er zelf niet voor gezorgd hebben ze te herkennen. Met het benoemen van onze behoeften maken we voor onszelf duidelijk wat we voelen en nemen we daar zelf de volledige verantwoordelijkheid voor.
Maar als een verzoek onduidelijk is, of overkomt als een eis, dan komt de behoefte bij de ander als een bedreiging over. De kans op weerstand is groot. En terecht, want uiteindelijk ben je vooral zelf verantwoordelijk voor het invullen van je eigen behoeften.
De eerste stap is dus je behoeften herkennen en erkennen. Dan kan je vervolgens een concreet en bespreekbaar verzoek formuleren dat aan je behoefte tegemoet komt.
Model van geweldloze communicatie:
- De waarneming, feitelijk, (W)
- Het gevoel dat de waarneming oproept, (G)
- De behoeften die achter die gevoelens liggen, (B)
- Het verzoek en het handelen, (V)
Hoe doe je dat nu wél goed?
Als je als verteller je behoeften wilt delen is het belangrijk dat je deze stappen volgt en het simpel houdt. Geen hele verhalen of uitwijdingen, geen uitstapjes naar ‘al die keren dat dit ook al zo ging’. Gewoon, deze 4 stappen doorlopen én goed nadenken over wat je nu echt voelt, welke behoeften je hebt en wat je aan de ander wilt verzoeken.
Als luisteraar luister je zonder oordeel, blijf je in contact en herhaal je steeds wat de ander vertelt. Zo blijf je het meeste nabij en help je de ander de stappen te doorlopen.
Zie het schema hiernaast.
Dus bijvoorbeeld:
Waarneming:
Je bent later dan we hebben afgesproken
Gevoel:
Ik voel me niet belangrijk
Behoefte:
Ik heb er behoefte aan dat ik merk dat onze afspraken voor jou ook van waarde zijn
Verzoek:
Zou je er op willen letten dat je een volgende keer echt op tijd komt?
Ik zou zeggen, ga hier eens mee oefenen samen en je zult zien dat het nog niet zo makkelijk is als je denkt. Want het benoemen van echte gevoelens en behoeften kan best een klus zijn. Daarom heb ik wat hulpbladen gemaakt, waarop allerlei soorten gevoelens en behoeften staan. Beetje klein? Je kunt ze ook downloaden.
Je zult merken dat als het jullie lukt er veel minder irritaties zullen zijn!
Succes!
