Het is 11 september;
de dag van de scheiding.
Scheiden. Veel mensen doen het. Ongeveer 40% van de huwelijken eindigt in een echtscheiding. Vaak worden kinderen hiervan de dupe. In 2015 is de overheid daarom een campagne gestart om vechtscheidingen tegen te gaan.
De afgelopen jaren is er een voorzichtige trend zichtbaar: het aantal scheidingen loopt terug, en zeker het aantal scheidingen waar kinderen bij betrokken zijn. Dat is goed nieuws voor de kinderen. Tenminste, als de stellen die dus bij elkaar blijven wel een enigszins fijne relatie hebben.
Maar voor wie toch wil scheiden: hoe pak je dat goed aan en voorkom je dat je kinderen de dupe worden van jullie (v)echtscheiding?
Hoe ontstaat een (vecht)scheiding?
Je geliefde, met wie je eerst nog lief en leed deelde is ineens ‘de andere partij’ en soms zelfs ‘de vijand’. Hoe kan dat gebeuren?
In mijn praktijk werk ik vaak met het model van de ijsberg. Een ijsberg is slechts voor 10 % zichtbaar. De rest ligt onder water. Wij mensen laten ook maar een deel van onszelf zien. Ons gedrag en uiterlijk is zichtbaar voor anderen. En sommige emoties. Maar het grootste deel, waaronder onze angsten en behoeften, zitten ‘onder de waterlijn’. Om die te laten zien moet het veilig zijn. Je moet weten dat de ander je niet afwijst, als jij die kwetsbare kant toont. In iedere relatie gebeuren er dingen die de veiligheid schaden.
Als een situatie onveilig aanvoelt, gaan we over op ‘standje overleving’. We vechten of vluchten. Om de pijn, die er onder zit, niet te hoeven voelen. Hoe meer we vechten of vluchten, hoe minder veilig het is. Want de ander voelt zich ook niet veilig en vecht of vlucht terug. Het patroon versterkt zichzelf.
In dit filmpje leg ik uit hoe het brein werkt, tenminste, het deel van het brein dat zich bezig houdt met veiligheid. En wat er gebeurt als je brein het signaal afgeeft van acuut gevaar: je brein ‘flipt’ en je kunt geen aanspraak meer maken op het deel van je brein dat je nodig hebt voor een rustig en constructief gesprek.
Het brein in relaties op YOUTUBE
Als mensen gaan scheiden zitten ze vaak in een periode waarin beide breinen voortdurend ‘flippen’. De ander wordt meer en meer als ‘gevaar’ gezien.
Het pantser
Dat mensen in een scheiding hun kwetsbare kant niet aan elkaar laten zien is logisch. Dat zou net zoiets zijn als naakt voor een gewapende soldaat gaan staan. Nee, dan stap je toch liever met je wapens in de hand in je harnas.
Tot op zekere hoogte is deze houding nuttig. Je wél kwetsbaar opstellen zorgt voor verbinding, en dat is niet wat scheidende mensen zoeken. Ze moeten zich losmaken van elkaar. Boosheid kan daarbij helpen. Voor even. De meeste scheidende mensen zijn na een periode van boosheid gelukkig in staat om ruimte te geven aan hun onderliggende gevoelens. Dan komt de ‘genezing’ op gang en is er weer ruimte voor gesprek.
Maar mensen in een vechtscheiding blijven hangen ‘boven de waterlijn’. Ze willen niet naar de pijn die eronder ligt en houden hun harnas aan. Dat is zonde. Voor henzelf, want zo geneest de wond niet en blijven ze hangen in wrok en woede. Maar het is ook schadelijk voor de kinderen.
Gespleten loyaliteit
Kinderen zijn van nature loyaal aan beide ouders, ze kunnen (en mogen!) niet kiezen. En daar gaat het fout bij vechtscheidingen. De loyaliteit van kinderen wordt onder druk gezet.
Dat heeft grote gevolgen, vooral bij jonge kinderen, die voor hun persoonsontwikkeling nog geheel verbonden zijn met hun ouders. Kinderen presteren minder op school, zijn minder zelfstandig, hebben een lager zelfbeeld en zitten minder goed in hun vel. Sommige kinderen zetten zich af en laten fikse gedragsproblemen zien.
Andere kinderen gaan zorgen voor hun ouders. Door zich aan te passen en bijvoorbeeld informatie te verzwijgen. Ze ontwikkelen een extra sensor, gericht op het voorkomen van spanning. Door hun focus op de omgeving leren ze minder goed contact te maken met hun eigen gevoelens en behoeften. En dat veroorzaakt op latere leeftijd vaak problemen in hun eigen relaties.
Beter goed gescheiden dan slecht gehuwd.
Sommige mensen zijn van mening dat scheiden per definitie schade toebrengt aan een kind. Daar ben ik het niet mee eens. Scheiden is soms de beste keuze. Kinderen zijn óók heel gevoelig voor spanningen thuis.
Als kind van ‘goed gescheiden’ ouders ben ik er van overtuigd dat het voor een kind niet zozeer belangrijk is dat hun ouders nog bij elkaar in bed slapen of bij elkaar wonen. Maar wél dat ze elkaar niet haten. En vooral dat de kinderen niet hoeven te kiezen en van beide ouders mogen houden. Openlijk. En dat ze bij papa mogen vertellen over de vakantie met hun mama, en bij mama over het efteling-tripje met papa.
Begeleiding bij scheiding
Loopt je relatie niet lekker? Heb je samen kinderen? Zoek begeleiding om te bekijken of je het kunt oplossen. Want al vind ik niet dat scheiden persé slecht is, ‘voorkomen is beter dan genezen’ is wél waar, als je je problemen opgelost krijgt.
Met relatietherapie kan je veel bereiken, al voelt het misschien als een verloren zaak.
Ga op zoek naar hoe en waardoor jouw brein ‘flipt’ en hoe jullie samen vast komen te zitten in de spiraal van geflipte breinen.
En hoe je dat kan voorkomen. Leer een time out te nemen, weer tot jezelf te komen en door middel van bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen je brein weer tot rust te brengen. Dit is belangrijk, want een geflipt brein moet eerst kalmeren om weer goede beslissingen te kunnen maken. Zoals bedenken wat het beste zou zijn voor de kinderen.
Werkt het echt niet en willen jullie niet samen verder? Ga dan vooral uit elkaar. Maar voorkom een vechtscheiding. Zorg ervoor dat je kind niet hoeft te kiezen. Begrijp dat je ex niet langer jouw geliefde, maar nog wel een ouder voor je kind is.
Neem de verantwoordelijkheid voor je emoties. Dat het een emotionele periode is, is logisch. Dat kan je uitleggen. Vertel je kinderen dat je het moeilijk hebt maar dat het goed komt. Dat liefdesrelaties soms over gaan, dat dat bij het leven hoort. Dat rouw en verdriet horen bij afscheid nemen. Maar dat jullie altijd hun ouders blijven en altijd van hen blijven houden.
En geef je kinderen altijd de ruimte om van de andere ouder te mogen houden. Hou je boosheid en oordelen over je ex voor je.
Lukt het je niet om de strijdbijl te begraven? Zoek begeleiding bij je scheiding. Doe het voor je kind. En voor jezelf. Want ook jouw leven is prettiger zonder het gewicht van dat harnas.